Jeszcze niedawno zużyte tekstylia, odzież i obuwie można było w Polsce wyrzucać do kosza ze zmieszanymi odpadami komunalnymi. Wszystko zmieniło się jednak od 1 stycznia 2025 roku. Przepisy, które weszły w życie uwzględniają bowiem nową frakcję odpadów. Ich segregacja ma sprzyjać późniejszemu recyklingowi, a w konsekwencji większej dbałości o środowisko naturalne. 

Segregacja odpadów – obowiązujące przepisy 

Podstawę prawną w zakresie segregacji odpadów w Polsce stanowi Ustawa z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. 1996 nr 132 poz. 622 z późn. zm.). Jednak Polska jako członek Unii Europejskiej podlega również jej prawu. Stąd też wynika obowiązek selektywnego zbierania tekstyliów, odzieży i obuwia od 1 stycznia 2025 roku. To efekt wdrożenia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 roku w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy. Zapewnienie przynajmniej jednego punktu przyjmowania nowej frakcji śmieci stanowi obowiązek gmin. W większości przypadków jest on realizowany za pośrednictwem Punktów Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK), gdzie znajduje się oddzielny kontener. Wszystkie państwa członkowskie UE były zobowiązane do transpozycji dyrektywy najdalej z początkiem 2025 roku. Obecnie na poziomie unijnym opracowywane są przepisy dotyczące rozszerzonej odpowiedzialności producenckiej w całym cyklu życia produktu.

Jakie odpady zaliczamy do nowej frakcji?

Tekstylia i odzież nienadające się do użytku to szeroka grupa odpadów. Uznajemy za nie produkty wykonane z tkanin i dzianin włókienniczych, ale także z innych materiałów. Wśród odpadów nowej frakcji możemy zatem wyróżnić:

• ubrania – odzież codzienna, sportowa, robocza, bielizna, skarpetki;
• tekstylia kuchenne – ścierki, rękawice żaroodporne, fartuchy;
• tkaniny domowe – pościele, prześcieradła, ręczniki, obrusy, firany, zasłony, koce, narzuty, dywany, chodniki, wycieraczki, pokrowce na meble i materace;
• akcesoria tekstylne – szaliki, czapki, kapelusze, rękawiczki, krawaty, apaszki, torby tekstylne, plecaki, pluszowe zabawki, poduszki;
• galanterię skórzaną – portfele, torebki, paski do spodni;
• buty – obuwie różnego typu (z wyjątkiem modeli z wbudowanymi bateriami i elektronicznymi podzespołami, które traktowane są jako elektrośmieci).

Dlaczego recykling tekstyliów jest taki ważny?

Przemysł tekstylny negatywnie wpływa na środowisko naturalne, a odpady tego typu stanowią poważny problem ekologiczny. Tymczasem stale ich przybywa. Unijne zmiany wprowadzone w obszarze zarządzania odpadami mają na celu to zniwelować. Segregacja odpadów stanowi tymczasem istotny element zrównoważonego rozwoju. Dotyczy to również tekstyliów odzieży oraz obuwia. Dzięki segregacji mniej z nich trafi od razu na składowiska odpadów. Możliwy jest bowiem recykling oraz ponowne użycie tych samych materiałów. To istotne również w kontekście poszanowania dla surowców i zasobów naturalnych. 

Jak wygląda recykling tekstyliów, odzieży i obuwia?

Proces recyklingu rozpoczyna się na etapie segregacji odpadów. Wyrzucone tekstylia, odzież oraz obuwie muszą najpierw przejść przez etap wstępnego przetwarzania. W jego zakres wchodzą: oczyszczanie, cięcie materiałów, usuwanie niezdatnych elementów.  Kolejny etap to recykling właściwy, który w zależności od wybranej metody może przebiegać w sposób:

• mechaniczny – rozczesywanie, rozwarstwianie albo rozdrabnianie w celu odzyskania włókien, które nadają się do ponownego wykorzystania; 
• termomechaniczny – wyłącznie do wybranych włókien sztucznych, polega na topieniu w wysokiej temperaturze; 
• chemiczny – rozkład materiałów w wyniku różnych reakcji, możliwy w przypadku wszystkich rodzajów odpadów tekstylnych; 
• termochemiczny – polega na zgazowaniu, a więc zamianie surowca w paliwo gazowe, nie jest stosowany na dużą skalę w przypadku tekstyliów.

Problemy z realizacją przepisów oraz sankcje

Zużyte tekstylia, odzież i obuwie są według nowych przepisów traktowane jako oddzielny typ odpadów. Nie można ich zatem wyrzucać do pojemników na te zmieszane. Na obywatelu ciąży obowiązek oddzielania tego typu odpadów od innych komunalnych. Jednocześnie to gminy odpowiadają za przygotowanie punktów odbioru. Niestety jest ich wciąż niewiele w stosunku do potrzeb, co utrudnia realizację przepisów przez obywateli. Tymczasem nieodpowiednia segregacja odpadów może skutkować wyższymi opłatami za gospodarowanie nimi. Przewidziano również kary finansowe. Zgodnie z przepisami za wyrzucanie tekstyliów, odzieży i obuwia do odpadów zmieszanych grozi grzywna w wysokości nawet do 5 tys. zł.